Stres – to nie musi się źle skończyć
Stres jest reakcją naszego organizmu na presję wynikającą z dotyczących nas wydarzeń lub sytuacji życiowej. To chyba najprostsza definicja stresu. To, co przyczynia się do stresu, może być bardzo zindywidualizowane i się znacznie różnić w zależności od naszej sytuacji społecznej i ekonomicznej, środowiska, w którym żyjemy, oraz naszej struktury genetycznej. Niektóre typowe cechy rzeczy, które mogą wywoływać u nas stres, obejmują doświadczenie czegoś nowego lub nieoczekiwanego, coś, co zagraża poczuciu własnej wartości lub poczucie, że masz niewielką kontrolę nad sytuacją lub całkowity jej brak.
Co może być źródłem stresu?
Przyczyn stresu może być bardzo wiele i mogą one być bardzo indywidualne i złożone. Można jednak nieco je uogólnić i określić obszary powstawania stresu. Może to być długotrwała sytuacja będąc pod silną presją. Stres może nam towarzyszyć w obliczu dużych zmian lub kiedy długo martwimy się o coś. Kiedy mamy poczucie braku lub małej kontroli nad skutkami jakiejś sytuacji.
Posiadamy obowiązki, które są zbyt obciążające, przytłaczające lub wręcz przeciwnie doskwiera brak pracy, zajęć lub zmian w swoim życiu.
I wreszcie jak to obserwujemy obecnie w pandemii – czas niepewności, zagrożenia, izolacji i zagubienia. Według ostatnich badań śmierć bliskiej osoby, rozwód / separacja, utrata pracy i nieoczekiwane problemy finansowe należą do dziesięciu głównych przyczyn stresu.
Jednak nie wszystkie wydarzenia życiowe są negatywne, ale nawet pozytywne zmiany w życiu, takie jak przeprowadzka do większego domu, zdobycie awansu lub wyjazd na wakacje mogą być źródłem stresu.
Na czym polega stres?
Kiedy napotykamy stres, nasz organizm jest stymulowany do produkcji hormonów stresu (kortyzol), które wyzwalają reakcję „uciekaj lub walcz” i aktywują nasz układ odpornościowy. Ta reakcja pomaga nam szybko reagować na niebezpieczne sytuacje.
Czasami ta reakcja na stres może być reakcją odpowiednią, a nawet korzystną. Wynikające z tego uczucie „presji” może pomóc nam przebrnąć przez sytuacje, które mogą być nerwowe lub intensywne, takie jak współzawodnictwo sportowe lub występ przed licznym gremium. Możemy szybko powrócić do stanu spoczynku, bez negatywnego wpływu na nasze zdrowie, jeśli stresuje nas to krótko. Wiele z nas jest w stanie poradzić sobie z pewnym poziomem stresu bez trwałych skutków.
Może się jednak zdarzyć, że stres stanie się zbyt duży i zbyt długo trwający, aby sobie z nim poradzić. Jeśli nasza reakcja na stres jest aktywowana wielokrotnie lub utrzymuje się przez pewien czas, skutki mogą dotknąć organizmu i spowodować, że będziemy stale w gotowości „uciekaj lub walcz”. Taka długotrwała presja może sprawić, że poczujemy się przytłoczeni lub nie będziemy w stanie sobie z tym poradzić. Taki permanentny stan jest często nazywany stresem przewlekłym lub długotrwałym i może mieć wpływ zarówno na zdrowie fizyczne, jak i psychiczne. Stres jest odpowiedzią na zagrożenie wynikające z danej sytuacji, a lęk jest reakcją na stres.
Jakie są oznaki stresu?
- Zmiany emocjonalne: Możesz odczuwać wiele różnych uczuć, w tym lęk, strach, złość, smutek lub frustrację. Te uczucia mogą na siebie nachodzić i wywoływać objawy fizyczne, przez co czujesz się jeszcze gorzej. U niektórych osób stresujące wydarzenia życiowe mogą przyczynić się do wystąpienia objawów depresji.
- Zmiany w zachowaniu: Kiedy jesteś zestresowany, możesz zachowywać się inaczej. Na przykład możesz stać się wycofany, niezdecydowany lub nieelastyczny. Możesz mieć problemy ze snem. Możesz być rozdrażniony lub płaczliwy. Może nastąpić zmiana potrzeb seksualnych. Niektóre osoby mogą uciekać się do palenia, spożywania większej ilości alkoholu lub zażywania narkotyków. Dla takich osób marihuana jest często traktowana jako środek odstresowujący i relaksujący. Stres może sprawić, że będziesz bardziej zły lub agresywny niż zwykle, co może wpływać na pogorszenie relacji z bliskimi: rodziną i przyjaciółmi.
- Zmiany w organizmie: Niektóre osoby w sytuacji stresowej zaczynają odczuwać bóle głowy, nudności i niestrawność. Może pojawić się przyspieszony oddech, zwiększona potliwość, kołatanie serca lub różne bóle, kłucia w klatce piersiowej. Szybko powrócisz do normalności bez żadnych negatywnych skutków, jeśli to, co Cię stresuje, jest krótkotrwałe.
Negatywne skutki stresu
Jeśli wielokrotnie doświadczasz stresu przez dłuższy czas, możesz zauważyć zaburzenia snu, problemy z koncentracją uwagi i pamięcią, zmianę nawyków żywieniowych lub zaniedbywaniem swej kondycji fizycznej.
Niektóre badania powiązały również długotrwały stres z chorobami przewodu pokarmowego, takimi jak zespół jelita drażliwego lub wrzody żołądka, a także schorzeniami, takimi jak choroby układu krążenia.
Kogo dotyka stres?
Prawdopodobnie każdy z nas może rozpoznać przynajmniej niektóre z opisanych powyżej symptomów. Niektórzy ludzie są bardziej narażeni na stres niż inni.
Dla niektórych osób, wychodzenie z domu na czas każdego ranka może być bardzo stresującym doświadczeniem. Podczas gdy inni mogą być w stanie poradzić sobie z dużą presją.
Niektóre grupy ludzi mogą być bardziej narażone na stresujące wydarzenia i sytuacje w życiu niż inne. Na przykład osoby żyjące z wysokim poziomem zadłużenia lub niepewnością finansową są bardziej narażone na stres związany z pieniędzmi, osoby z mniejszości etnicznych lub osoby LGBT (lesbijki, geje, osoby biseksualne i transpłciowe) mogą częściej doświadczać stresu z powodu uprzedzeń lub dyskryminacji.
Osoby z wcześniej istniejącymi lub trwającymi problemami zdrowotnymi mogą też być bardziej narażone na stres związany ze swoim zdrowiem lub stres z powodu stygmatyzacji związanej z ich stanem.
Jak możesz sobie pomóc?
Możesz podjąć pewne działania, aby poradzić sobie z natychmiastowymi, czasami nieprzyjemnymi oznakami stresu a także zidentyfikować, zmniejszyć i usunąć niektóre czynniki stresu, które mogą powodować, że poczujesz się tak przytłoczony i nie będziesz w stanie sobie z nim poradzić. Pomocną może być rozmowa z przyjacielem lub bliskim współpracownikiem w pracy o tym co się dzieje i o swoich uczuciach.
Czasami jednak takie działania same w sobie nie wystarczają, ponieważ mogą na nas wpływać czynniki, na które nie mamy bezpośredniego wpływu. Dlatego zbawienna może się okazać wizyta u psychologa, terapeuty lub lekarza psychiatry.
Robert Rejniak
Na podstawie:
- The Physiological Society (2017) Stress in Modern Britain. Retrieved on 28 March, ze strony: https://www.physoc.org/sites/default/files/press-release/4042-stress-mod…
- Hammen C (2005) Stress and Depression . Annual Review of Clinical Psychology, 1, 293-319.
- Yusuf S, Hawken S, Ounpun S, et al. (2004) Effect of potentially modificable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART study): case-control study. Lancet, 364, 937-952.
- Adelson R (2004) Hormones, stress and aggression – a vicious cycle. Retrieved on 20 April 2018 from: http://www.apa.org/monitor/nov04/hormones.aspx